De bevrijding van het jappenkamp Weihsien op 17 augustus 1945, 72 jaar geleden, in Noord-China
Anneke de Jongh met haar broertje Frans, 2e en 3e van links
Civilian Assembly Center Weihsien, een verborgen jappenkamp
Het jappenkamp werd door de Japanners een civilian assembly center genoemd, een eufemistische term voor jappenkamp. De Amerikaanse bevrijders wisten gedurende de internering lange tijd niet dat er in Weihsien een jappenkamp ingericht was. Hier waren ongeveer tweeduizend Amerikaanse en Europese burgers geïnterneerd. Zij waren allen in 1943 gedeporteerd uit de Noord-Chinese steden. Ondanks de vele ontberingen – er was gebrek aan eten, medicijnen, geschikte kleding, de geïnterneerden leefden in angst, niemand wist wat hen boven het hoofd hing – was er opvallend veel solidariteit en werkten de inwoners goed samen. Ze mochten het kamp zelf inrichten. Twee gevangenen wisten in juni 1944 te ontsnappen. Zij bereikten na vele omzwervingen de stad Chungking, het hoofdkwartier van Chiang Kai-shek de leider van de Nationalisten. In Chungking waren ook Amerikanen gelegerd. In Chungking en ook Kunming werd door de Amerikanen de bevrijding voorbereid van de door de Japanners bezette gebieden. Ze wisten echter niet waar het kamp zich precies bevond. Het plan voor de bevrijding heette Duck Mission
Colonel Jimbo
De bevrijding op 17 augustus 1945 pp343- 345 van Hier in het Oosten alles wel
Eind 1944 werd de Japanse situatie onhoudbaar. Niemand geloofde meer in een Japanse overwinning. Ondertussen waren de geïnterneerden in alle kampen sterk verzwakt door ondervoeding. In de lente en tegen de zomer van 1945 hadden ze een onwerkelijk gevoel, alsof ze in een soort vacuüm zaten. De bewakers waren steeds vaker dronken. De saturday night dances werden nu in de openlucht gehouden omdat het lekker warm was. In juli begon de stemming onder de kampbewoners erg veranderlijk te worden en wisselde van luchtig en vrolijk tot paniekerig en down. Volgens Bobby Simmons werd het dansen onstuimiger, de muziek wilder. Maar de voedselrantsoenen werden kleiner. Iedereen had honger. De bewakers letten niet meer op. China buiten de poorten van Weihsien was één grote chaos. Overal zwierven guerrillastrijders rond. Op 15 augustus verspreidde het gerucht zich in het kamp dat de oorlog voorbij was. Inderdaad sprak Hirohito op die dag over de radio de voorwaarden uit van de Potsdam Proclamatie. De Zwitserse consul-generaal stuurde kort daarna een bericht naar de Japanners met het bevel dat alle geïnterneerden in de kampen moesten blijven en geduldig moesten wachten tot de kampleiding de nodige formaliteiten had afgehandeld met betrekking tot hun ontslag uit de kampen. Om 12 uur ’s middags diezelfde dag zouden de Japanners geen zeggenschap meer hebben over Weihsien, maar noch de Zwitserse, noch de Japanse consul-generaal konden onderdak en voeding van de geïnterneerden buiten het kamp garanderen. De situatie veranderde dus niet meteen. De geruchten dat de oorlog ten einde was werden in het kamp door de Japanners noch ontkend noch bevestigd.
Ondertussen had de U.S. Army Colonel Richard P. Heppner, die de leiding had van alle under cover operations vanuit Kunming in het zuidwesten van China, waar hij gestationeerd was, OSS personeel intensief getraind en uitgerust voor de key areas. Het U.S. team dat Weihsien zou gaan bevrijden onder de leiding van Majoor Stanley A. Staiger opereerde onder de naam The Armored Angel. Verschillende oud Weihsienners, getuige hun verslagen op de Weihsien Painting site meenden dat ook de B-24 waarmee ze vlogen The Armored Angel heette, wat niet het geval was. De bevrijdingsmissie droeg de naam Duck Mission. Een afbeelding van het rapport van deze missie staat in zijn geheel op de Weihsien Paintings Website. Donkerbruine getypte letters op vergeeld papier. Het team van de Angels bestond uit soldaten van verschillende rangen, een Japans-Amerikaanse tolk Sgt. Tadashi T. Nagaki, een Chinese tolk Eddie Wang, enkele technici en een miltaire verpleger. De soldaten die op 17 augustus 1945 naar Weihsien onderweg waren met hun B-24 konden het kamp eerst niet vinden. Ze hadden het wel op de kaart gezien. Ze daalden tot honderdvijftig meter hoogte en zagen toen een kamp met honderden mensen, die naar het vliegtuig wuifden. Ze wisten echter niet zeker of het een civiel of militair kamp was. Daarom verstopten ze, na gesprongen te zijn, hun parachutes en hielden ze zich nog even schuil. Ze kropen naderbij, zagen toen blanke vrouwenbenen en wisten toen dat ze het goede kamp hadden gevonden.
De mensen in het kamp hadden het geluid van een vliegtuig gehoord en hadden al aan het geluid gehoord dat het geen Japans vliegtuig was. Het klonk anders dan het vreemde zachte gesnor en het geratel van de Japanse bommenwerpers, de Zero’s en de Judy’s. De opwinding binnen de muren steeg ten top, want de geruchtenstroom over een eventuele Japanse capitulatie was de dagen ervoor steeds sterker geworden. Het was een geruststellend gebrom. Het vliegtuig gooide bruine dingen naar beneden, niet in het kamp, maar op een veld iets verderop, want de bevrijders wisten niet zeker of ze wel op de juiste plek aangekomen waren. Het waren in werkelijkheid parachutisten, die aan witte parachutes hingen. De gevangenen stormden als één grote massa naar de poorten. De Japanse oorlogskreet “Banzai”, steeg op uit alle kelen. Er was geen houden meer aan. De Japanners keken machteloos toe. Ze waren zo overrompeld dat ze geen gevecht meer begonnen. De menigte rende door de poorten het kamp uit, de veldweg op. Slechts enkelen stopten eventjes om doornen of kiezelsteentjes van hun voeten te verwijderen en werden bijna onder de voet gelopen. Bobby Simmons beschrijft het overweldigende gevoel van vrijheid. Iedereen stortte zich in het mooie Chinese platteland, met wilgen die over riviertjes hingen en kindertjes die met bamboestokken in het water speelden. Uitzinning van vreugde omhelsden en kusten ze de zeven soldaten, schudden hun handen, hesen hen op de schouders. Ook Anneke en haar vader waren de poort uitgestroomd nadat de Amerikanen waren gedropt en de heerlijke sensatie van het bevrijd zijn en het ongehinderd kunnen lopen buiten de muren, kan zij zich noch herinneren als de dag van gisteren. Het was vreemd om het kamp nu van buitenaf te zien met zijn prikkeldraad, zijn grijze muren en lelijke wachttorens. Het feit dat de kampbewoners het gezag van de Japanners compleet negeerden maakte de kampleiding zo onzeker dat ze het plan om weerstand te bieden aan de Duck Mission vrijwel meteen liet varen.De verbouwereerde Japanse bewakers salueerden de Amerikanen aarzelend. De parachutisten kwamen uit Kunming, waar ze al langer een basis hadden en waar ze de bevrijding voorbereid hadden. De Amerikanen waren bang dat mensen in de drukte geraakt konden worden door de kisten en dozen die uit het vliegtuig gedropt werden. Helaas werd toch één persoon geraakt, een Chinees jongetje dat niet in het kamp woonde maar stond toe te kijken. Hoe tragisch ook, zijn lot kon de uitzinnige feestvreugde niet temperen. Er is een sepiakleurige foto van Anneke, die een paar dagen later, met een liefdevolle arm om broertje Frans heen, over de kampmuur de activiteiten van de bevrijders en de bevoorrading van het kamp gadeslaat. Over de muur hangt een Amerikaanse vlag, die een oude geïnterneerde dame − Miss Blodgett − al die tijd in haar kamer verstopt had en nu in allerijl opgediept had. De foto is gemaakt door William Smith, een intelligence officer, die met het OSS team meegekomen was. Hij maakte een aantal foto’s − de enige foto’s, die van het kamp gemaakt zijn − en een aantal zwart-wit tekeningen. Op Annekes vermagerde ernstige gezichtje staan de zware kampjaren te lezen. Ondertussen speelde de Salvation Army Band: Happy Days Are Here Again en God Bless America. Ondanks de euforie van hun bevrijding waren de De Jonghs toch allemaal diep geschokt toen ze enige tijd later het nieuws hoorden over het einde van de oorlog met Japan, na de vreselijke verwoesting door de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.
Japanse bewakers
